Matig licht en lange sluitertijden fotografie
15-11-16
| In dit stuk wil ik het graag hebben over het fotograferen met matig licht en het fotograferen met lange sluitertijden. Welk effect heeft dat? En wat heeft het met elkaar te maken?
Zoals je al in het stuk Belichtingdriehoek en Effecten sluitertijd hebt kunnen lezen, maakt sluitertijd een essentieel onderdeel uit van de belichting. Sluitertijd is tevens verantwoordelijk voor het effect “bewegings(on)scherpte. Dat wordt vooral belangrijk wanneer je in matige lichtomstandigheden wilt fotograferen.
Fotograferen in matig licht én het vastleggen van snelle bewegingen is een van de grootste uitdagingen binnen fotografie. Bij matig licht heb je vaak geen andere keuze dan gebruik te maken van een lange sluitertijd om daarmee voldoende licht binnen te krijgen voor het maken van een goed belichte opname. Overdag (met veel licht) kan je ook gebruik maken van een lange sluitertijd om specifieke bewegingsonscherpte vast te leggen. (zie voorbeeld hiernaast van de waterval) Anders dan bij matig licht, heb je hier juist hulpmiddelen nodig om het vele licht tegen te houden. | 
Voorbeeld van een opname met lange sluitertijd
|
Een heel ander verhaal wordt het, wanneer je bij matig licht opnamen wilt maken van snel bewegende onderwerpen.
In dit stuk wil ik ingaan op deze 3 scenario’s:
1. Matig licht en toch goed belichte opnamen
2. Veel licht met lange sluitertijd
3. Matig licht met snel bewegende onderwerpen
2. Veel licht met lange sluitertijd
3. Matig licht met snel bewegende onderwerpen
1: Matig licht en goed belichte opnamen
Welke opties heb je bij matige lichtomstandigheden om toch een onbewogen beeld te krijgen en wat goed is belicht ?
1. Gebruik van flitser
2. ISO (sterk) verhogen
3. Gebruik van statief
4. Opnamen maken m.b.v. HDR techniek
5. ND fader of Grijsfilter
6. Objectief met veel lichtsterkte (lage f-waarde)
2. ISO (sterk) verhogen
3. Gebruik van statief
4. Opnamen maken m.b.v. HDR techniek
5. ND fader of Grijsfilter
6. Objectief met veel lichtsterkte (lage f-waarde)
Welke uitdagingen moet je te lijf gaan ?
1. Voorkomen van ongewilde beweging in je beeld
2. Voorkomen van te veel aan ruis
3. Scherpstellen bij matig licht
4. Opnamen maken met snel bewegende onderwerpen
2. Voorkomen van te veel aan ruis
3. Scherpstellen bij matig licht
4. Opnamen maken met snel bewegende onderwerpen
Een voorbeeld van het letterlijk schrijven met licht – gemaakt door één van de cursisten van de cursus “Haal alles uit je camera”.
De opname is gemaakt met open sluiter en iemand die sterretjes ronddraait.
De opname is gemaakt met open sluiter en iemand die sterretjes ronddraait.
Matig licht is een goed moment om de grenzen van je camera op te zoeken.
Stel je eens voor dat je een voetganger wilt laten “bevriezen” bij matig licht.
De camera staat ingesteld op het “A” programma. (Diafragma voorkeuze) met het diafragma op f/5.6 (grootste opening van jouw objectief) en ISO op 100.
Wanneer je nu het licht meet (ontspanknop half indrukt), kan de camera een sluitertijd aangeven van bijv. 1/5 sec.
Dat is veel te langzaam om uit de hand te fotograferen én om de beweging te kunnen “bevriezen”.
De enige optie die je nu hebt, is om de ISO te verhogen naar bijv. ISO 1600.
Je zal zien dat na het verhogen van de ISO naar 1600, de sluitertijd is toegenomen tot 1/80 sec. Dit is snel genoeg om de voetganger te “bevriezen”.
Maar wat als je nu een echt snel bewegend onderwerp bij dit matige licht wilt “bevriezen” ?
Het alternatief die je nu hebt, is om de ISO nog verder te verhogen, met als resultaat introductie van ruis.
In bovenstaand voorbeeld zou het kunnen dat je een sluitertijd nodig hebt van 1/640 sec, dan zal de ISO al snel naar 12.800 moeten.
De camera staat ingesteld op het “A” programma. (Diafragma voorkeuze) met het diafragma op f/5.6 (grootste opening van jouw objectief) en ISO op 100.
Wanneer je nu het licht meet (ontspanknop half indrukt), kan de camera een sluitertijd aangeven van bijv. 1/5 sec.
Dat is veel te langzaam om uit de hand te fotograferen én om de beweging te kunnen “bevriezen”.
De enige optie die je nu hebt, is om de ISO te verhogen naar bijv. ISO 1600.
Je zal zien dat na het verhogen van de ISO naar 1600, de sluitertijd is toegenomen tot 1/80 sec. Dit is snel genoeg om de voetganger te “bevriezen”.
Maar wat als je nu een echt snel bewegend onderwerp bij dit matige licht wilt “bevriezen” ?
Het alternatief die je nu hebt, is om de ISO nog verder te verhogen, met als resultaat introductie van ruis.
In bovenstaand voorbeeld zou het kunnen dat je een sluitertijd nodig hebt van 1/640 sec, dan zal de ISO al snel naar 12.800 moeten.
Je kan je voorstellen dat afhankelijk van de lichtomstandigheden er grenzen zijn, wat je nog kan “bevriezen” met je camera. (zonder gebruik van flitser)
Het statief zorgt vooral voor het wegnemen van je eigen bewegingsonscherpte.
Alleen hetgene wat beweegt (denk aan de waterval) mag bewogen zijn, maar je omgeving moet natuurlijk wel scherp zijn, vandaar het statief.
Als je een bewegend onderwerp wilt fotograferen met als doel om deze te “bevriezen”, zal dat vanaf een statief ook niet gaan. Je neemt immers alleen de eigen bewegingsonscherpte weg.
Het statief zorgt vooral voor het wegnemen van je eigen bewegingsonscherpte.
Alleen hetgene wat beweegt (denk aan de waterval) mag bewogen zijn, maar je omgeving moet natuurlijk wel scherp zijn, vandaar het statief.
Als je een bewegend onderwerp wilt fotograferen met als doel om deze te “bevriezen”, zal dat vanaf een statief ook niet gaan. Je neemt immers alleen de eigen bewegingsonscherpte weg.
2. Veel licht met toch een lange sluitertijd
Wanneer je gebruik wilt maken van het effect van een lange sluitertijd met veel licht in je omgeving, heb je hulpmiddelen nodig om dit voor elkaar te krijgen.
Want lange sluitertijd betekent veel licht, je zal het diafragma dus helemaal dicht moeten zetten (groot getal, kleine opening) en de ISO-waarde op 100. Maar zelfs dan krijg je nog veel te veel licht binnen en veroorzaakt zeer overbelichte foto’s of in het ergste geval een compleet wit beeld.
Het enige wat je nog kan doen is het licht tegenhouden door middel van een zgn. grijsfilter.
Het enige wat je nog kan doen is het licht tegenhouden door middel van een zgn. grijsfilter.
voorbeeld van opname met grijsfilter en lange sluitertijd
ND Fader - Grijsfilter
Je kan ook zelf voor matige lichtomstandigheden zorgen en dus ook met lange sluitertijden te werken door een grijs filter voor je objectief te plaatsen.
Daarmee maak je het in de camera behoorlijk donker, maar kan je wel overdag van lange sluitertijden gebruik maken om een bepaald effect te krijgen.
Denk dan aan “verdwijnende mensen”, “glad trekken” van water en lucht, waterval met engelenhaar etc. etc.
In principe kan je gebruik maken van een zgn. grijs filter met een bepaalde “donkerte”.
Daarmee maak je het in de camera behoorlijk donker, maar kan je wel overdag van lange sluitertijden gebruik maken om een bepaald effect te krijgen.
Denk dan aan “verdwijnende mensen”, “glad trekken” van water en lucht, waterval met engelenhaar etc. etc.
In principe kan je gebruik maken van een zgn. grijs filter met een bepaalde “donkerte”.
Voorbeeld van opname met lange sluitertijd met resp. 1/20 sec en ¼ sec, gemaakt tijdens de cursus. Het onderwerp verdwijnt als het ware.
Je haalt dan 1 of meerdere stops licht weg van de sensor afhankelijk van het soort grijsfilter je gebruikt. Wat veel comfortabeler is om een ND-fader te gebruiken. Hiermee kan je 1 tot 10 stops licht weghalen van de sensor.
Een grijsfilter of ND-fader moeten wel een neutral density hebben, wat wil zeggen, er mag licht worden tegengehouden, maar geen invloed hebben op de kleuren.
Een nadeel van een grijsfilter of ND-fader is dat het scherpstellen wel wordt bemoeilijkt als er heel veel licht wordt weggenomen door het filter.
Voor het scherpstellen moet je het tijdelijk even iets lichter maken, scherpstellen op je onderwerp en op het objectief de knop AF-MF op MF (handmatige focus) zetten.
Nu de gewenste stop licht op het filter instellen en de opname maken.
Een grijsfilter of ND-fader moeten wel een neutral density hebben, wat wil zeggen, er mag licht worden tegengehouden, maar geen invloed hebben op de kleuren.
Een nadeel van een grijsfilter of ND-fader is dat het scherpstellen wel wordt bemoeilijkt als er heel veel licht wordt weggenomen door het filter.
Voor het scherpstellen moet je het tijdelijk even iets lichter maken, scherpstellen op je onderwerp en op het objectief de knop AF-MF op MF (handmatige focus) zetten.
Nu de gewenste stop licht op het filter instellen en de opname maken.
3. Matig licht met snel bewegende onderwerpen
Wat zijn je opties om toch nog te kunnen fotograferen bij matig licht én het vastleggen van snelle bewegingen?
- toevoegen van extra licht
- sterk verhogen van de ISO waarde
- sterk verhogen van de ISO waarde
Het toevoegen van extra licht kan in de vorm van extra lampen indien mogelijk of het gebruik maken van een ingebouwde of externe flitser.
Met het toevoegen van extra licht kan de camera een snellere sluitertijd gebruiken en dus in staat om je onderwerp te “bevriezen”.
Datzelfde geldt voor een flitser. Ook dat is licht toevoegen, maar wel een heel fel licht in een hele korte tijd. De flitser heeft als voordeel dat je eigenlijk gebruik maakt van een stroboscopisch effect. Waardoor het lijkt of je onderwerp stil staat. Denk eens aan de discolampen.
Met het toevoegen van extra licht kan de camera een snellere sluitertijd gebruiken en dus in staat om je onderwerp te “bevriezen”.
Datzelfde geldt voor een flitser. Ook dat is licht toevoegen, maar wel een heel fel licht in een hele korte tijd. De flitser heeft als voordeel dat je eigenlijk gebruik maakt van een stroboscopisch effect. Waardoor het lijkt of je onderwerp stil staat. Denk eens aan de discolampen.
De mate waarin je flitser effectief is, hangt natuurlijk wel sterk af van de flitskracht (richtgetal) van je flitser en je afstand tot het onderwerp.
In een volgend stuk zal ik dieper ingaan op het werken met een flitser.
Objectief met grotere opening (kleinere f-waarde) rekt deze grens aanmerkelijk op.
Ze spreken dan van een lichtsterker objectief. (daarover meer in een volgend stuk)
HDR
HDR staat voor High Dynamic Range oftewel groot dynamisch bereik. (groot verschil tussen licht en donker)
Dit is een fotografie techniek om meestal in matig licht te kunnen fotograferen en toch alle details vast te leggen in zowel lichte als donkere delen van je opname.
Als voorbeeld kan je dan denken aan opnamen in een kathedraal. Het is donker binnen en de glas-in-lood ramen zijn overbelicht of andersom, de glas-in-lood ramen zijn goed belicht, maar het interieur is te donker en er zijn geen tot weinig details te ontdekken.
Om toch tot een goed opname te komen kan je HDR toepassen.
Dit is een fotografie techniek om meestal in matig licht te kunnen fotograferen en toch alle details vast te leggen in zowel lichte als donkere delen van je opname.
Als voorbeeld kan je dan denken aan opnamen in een kathedraal. Het is donker binnen en de glas-in-lood ramen zijn overbelicht of andersom, de glas-in-lood ramen zijn goed belicht, maar het interieur is te donker en er zijn geen tot weinig details te ontdekken.
Om toch tot een goed opname te komen kan je HDR toepassen.
Dat gaat als volgt in z’n werk:
1. zet je camera op een statief
2. maak vervolgens 3 of 5 opnamen, telkens met een andere belichting. Bijv. +2 overbelicht, 0 normaal belicht en -2 onderbelicht.
3. Deze 3 opnamen verwerk je tot een HDR met behulp van het programma “Photomatix”.
4. Hiermee zet je de opnamen om in één beeld
2. maak vervolgens 3 of 5 opnamen, telkens met een andere belichting. Bijv. +2 overbelicht, 0 normaal belicht en -2 onderbelicht.
3. Deze 3 opnamen verwerk je tot een HDR met behulp van het programma “Photomatix”.
4. Hiermee zet je de opnamen om in één beeld
Je kan ook de AEB functie (Auto Exposure Bracketing) gebruiken om de belichting te variëren naar ingestelde waarden. Bracketing in dit geval betekent, opdelen in stukjes.
In bovenstaand voorbeeld (Canon en Sony) maak je automatisch 3 opnamen waarvan de eerste met -2 stops onderbelichting, de tweede 0 (neutraal belicht) en de derde met +2 stops overbelichting wordt gemaakt
voorbeeld van een opname van station Tiel in HDR bewerkt tot een artistieke impressie
Voor nog meer voorbeelden kijk dan eens op http://www.hdrsoft.com
Alles hangt af van het effect je wilt bereiken in je foto.
Wanneer het om een landschapsfoto gaat en je wilt zo laag mogelijke ISO dan is het statief de aangewezen methode, immers dan is sluitertijd niet zo belangrijk.
Wanneer het om een landschapsfoto gaat en je wilt zo laag mogelijke ISO dan is het statief de aangewezen methode, immers dan is sluitertijd niet zo belangrijk.
Kortom bij matig licht fotograferen stel je voor een aantal uitdagingen.
Belangrijk is dat je steeds voor ogen houdt, welk effect je wilt bereiken.
Heel veel succes.
Belangrijk is dat je steeds voor ogen houdt, welk effect je wilt bereiken.
Heel veel succes.
https://www.fotosemeins.nl/info/Blogs/Matig_licht_en_lange_sluitertijden_fotografie
